Yüksek gerilim, iletim ve dağıtım hatlarına bağlı bulunan birçok elektrikli cihazda arızalara neden olmaktadır. Sistemde oluşan yüksek gerilim nedeni ile cihazları yüksek gerilimden korumak için kullanılan yalıtkanlar zarar görürler. Bunun sonucunda da cihazda veya iletim hattında kısa devre oluşarak, cihaz ve sistem zarar görebilmektedir.
Yüksek gerilimler oluş şekillerine göre iç (sistem içinde oluşan ) ve dış (doğal sebepler dolayısıyla oluşan) yüksek gerilimleri olmak üzere iki bölüme ayrılmaktadırlar.
İç yüksek gerilimler elektrik şebekelerinde meydana gelmektedir. Toprak ile temas, iki fazın teması, nötr ve toprak teması gibi birçok şebeke kaynaklı problemlerden oluşabilir.
Dış Yüksek Gerilimler doğal olaylardan kaynaklanmaktadır ve elektrik iletim hatlarına düşen yıldırım sonucu toprak potansiyelinin yükselmesi,faz veya toprak hattına yıldırım düşmesi, yıldırım düşmesi sonucu oluşan manyetik alan gibi nedenlerden dolayı meydana gelmektedirler.
Parafudrlar elektriksel sistemlerin aşırı gerilim darbelerine karşı korunmasında kullanılırlar. Parafudr, ani aşırı gerilim darbelerine karşı elektriksel sistemleri koruyan, normalde pasif olan, sisteme paralel bağlanan koruma elemanlarına parafudr denir. Bu ani aşırı gerilim darbeleri yıldırım veya iç aşırı gerilimler olabilir ve bu gerilimler mikrosaniye seviyesindedir.
Parafudrların Görevleri
Parafudrlar normal işletme halinde yalıtkandır, ancak darbe aldıklarında iletime geçerler ve aldıkları darbeyi toprağa iletirler. Böylece işletme kesintiye uğramadan darbelere karşı korunmuş olur. Parafudrların 3 temel görevi vardır;
1-Yıldırım darbelerine karşı koruma yaparlar. (10/350 mikrosaniye eğrisi)
2-İç aşırı Gerilimlere karşı koruma yaparlar (8/20 mikrosaniye eğrisi)
3-Hassas Cihazların korunması
Parafudrların Seçimi
Parafudr seçimi çok önemlidir. Gerilim değeri, darbe anma ve kısa devre akımı olmak üzere üç önemli nokta dikkate alınarak parafudr seçimi yapılmalıdır.
Parafudr gerilim değeri belirlenirken sistemin beslenmekte olduğu şebekenin besleme bölümünün üçgen-yıldız ve yıldız noktasının da direk yada direnç üzerinden topraklanmış olması dikkate alınır.
Parafudrlar sistemde kapama yaparak korumakla görevli oldukları cihaz ve sistemlerin zarar görmelerini engellerler. Parafudrların kapama yaparak koruma yapabilmeleri için çalışma gerilimi, koruduğu sistem üzerindeki yalıtkanlık noktası en zayıf olan kısım üzerinde tespit edilen gerilim değerinden daha düşük olmalıdır. Eğer gerilim değeri yüksek ise parafudr kapama yapamayacak ve koruması için bağlanmış olduğu sistemin zarar görmesini engelleyemeyecektir.
Parafudrlar çeşitli yük aralıklarında kullanılmak üzere darbe anma akımları dikkate alınarak kullanılmalıdır. Parafudrlar bu özellik göz önünde bulundurularak üretilir ve çeşitli darbe anma akım değerlerine ve kısa devre akım değerlerine göre piyasaya sunulur.
Darbe Anma Akım Değerlerine Göre Parafudr Kullanılacak Yerler
Yıldırımların yoğun olarak oluştuğu veya daha az yoğunlukta oluştuğu bölgelerde 10 kA ya da 5 kA değerlerinde parafudrlar kullanılmalıdır. Eğer alçak gerilim şebekesinde parafudr kullanılacak ise 1,5 kA darbe anma akım değerine sahip parafudr kullanılmalıdır. Eğer parafudr orta gerilimli trafo merkezinde kullanılacak ise 2,5 kA yada 5 kA darbe anma akım değerlerine sahip parafudrlar kullanılmalıdır. Elektrik santralleri ve büyük trafo merkezlerinde parafudr kullanılacak ise 10 kA darbe anma akım değerinde parafudr kullanılması gerekir.
Kısa Devre Akımına Göre Parafudr Kullanımı
Parafudr kendisine en yakın durumda olan kesicinin sahip olduğu kısa devre akım değeri seviyesinde olmalıdır. Kısa devre dayanımı, düşük seçilirse parafudr parçalanarak bulunduğu yerde büyük zararlar oluşturabilmektedir. Parafudrlar genelde 10, 20 ve 40 kA kısa devre akımı düzeyinde üretilmektedirler.
Parafudrun yerinin belirlenmesi ve yıldırım boşalmaları nedeni ile sistemde uygun yerlere yerleştirilmeleri çok önemlidir. Parafudrun yerleştirileceğileceği yer eğer uygun değilse parafudr yarardan çok zarar oluşturur ve arıza kaynağına dönüşebilir. Parafudrlar korunması gereken elektrik sistemleri ile paralel olarak faz – toprak arasına bağlanır. Parafudrlar, korunması istenen elektrik sistemlerine mümkün olduğu kadar yakın olmalıdır.
Parafudr Tipleri ve Nerelerde Kullanılır?
1- Yıldırım darbesi koruması için B sınıfı, (Class 1 veya Tip 1),
2- İç aşırı gerilime karşı korumak için C sınıfı (Class 2 veya Tip 2)
3- Hassas sistemlerin korunması için D sınıfı (Class 2 veya Tip 2) olarak üretilirler.
Parafudrlar genel olarak
Trafo girişleri
Ana panolar
Tali Panolar
LED Aydınlatma Sistemleri
CCTV, Kamera, Yangın alarm sistemleri
Yenilenebilir Enerji Sistemleri
Otomasyon ve haberleşme hatlarında kullanılır.
 |
| B sınıfı parafudrlar yıldırım darbesine karşı koruma yapar. |
Kaynak:
- Viko Ürün Kataloğu - www.viko.com.tr
- Yılkomer, Yıldırımdan Korunma Merkezi - www.yilkomer.com
